روش های بوجاری بذر

روش‌ های بوجاری بذر

بوجاری عملی است که جداسازی بذر انواع غلات شامل برنج، جو، گندم از پوسته و ساقه آن را شامل می شود. همچنین در حین این عملیات بذر علف های هرز، تخم حشرات و انواع آفت ها از آنها جدا می گردند و ممکن است در هنگام جداسازی، انواع آفت کش ها و سموم محافظتی نیز به بذرها اضافه گردد. این کار توسط دستگاه بوجاری انجام می گیرد و به این عملیات نیز بوجاری بذر گفته می شود. در این مقاله از آروین صنعت ایرانیان قصد داریم درباره بوجاری بذر و روش های بوجاری بذر مطالبی را بیان کنیم.

اساس کار دستگاه بوجاری بر دو قسمت است:

  • پراکنده سازی با فن باد بر اساس وزن
  • سرند (الک) نمودن بر اساس ابعاد دانه

عمل بوجاری کردن را به غربال مواد گوناگون مانند پاک کردن غلات و حبوبات از خاک و… می گویند. یکی از لوازم پرکاربرد صنعتی که برای غربال دانه های مختلف جهت درجه بندی دانه ها در صنایع گوناگون از آن استفاده ی زیادی می شود، دستگاه بوجاری می باشد. پیش از به وجود آمدن دستگاه بوجاری، الک کردن حبوبات و غلات و غربال دانه ها از نخاله ها توسط توری ها و پاک کردن این محصولات و همین طور سورتینگ و درجه بندی انجام می شده است. یکی از قدیمی ترین راه های بوجاری، روش باد دادن خرمن های کوبیده شده توسط چنگک های کشاورزی می باشد که در حال حاضر این روش دیگر مرسوم نیست.

یکی از علل اختراع دستگاه های بوجاری و سیلندر محفر و گرویتی ها، بازدهی بالا با کمترین دخالت انسانی در امر غربالگری غلات و حبوبات از ناخالصی هایی در حجم های بالا بود.

ابزارهای بسیاری برای تمیز کردن دانه‌ های ریز، غلات و لوبیا برای مزارع ساخته شده است. عمل بوجاری در گذشته توسط کشاورز با پرتاب محصول به هنگام وزیدن باد انجام می‌ شده است تا کاه و کلش و سایر ناخالصی ‌های موجود در آن جدا شوند. البته این روش کار هنوز در بسیاری از نقاط جهان انجام می‌ شود. اگر چه با افزایش میزان تولید محصول غله‌ ای، سایر روش ‌های دستی دیگر استفاده نمی شوند.

 

برای هرگونه سوال در مورد انواع دستگاه های بوجاری و تهیه آنها

با ما در تماس باشید: 88174420-021

 

عوارض ناشی از کشت بذرهای بوجاری نشده

  • گسترش علف ‌های هرز مزارع:
    اگر در یک گرم بذر گندم و جو (حدود 25 دانه) فقط 3 عدد بذر علف ‌های هرز موجود باشد، در یک کیلوگرم بذر 3000 عدد بذر علف هرز و در یک هکتار زمین که 150 کیلوگرم بذر در آن استفاده می‌ گردد، 450000 عدد بذر علف هرز همراه بذر گندم وارد زمین می گردد و 450000 بوته انواع علف هرز در مزرعه سبز می شود که باعث ایجاد خسارات جبران ‌ناپذیری در مزرعه ما می شود و در نهایت شدیداً باعث افت عملکرد می شود و کیفیت محصول را پایین می ‌آورد. این اثرات در حالی است که این تعداد علف هرز با رشد و نمو خود باعث استفاده از مقداری از مواد غذایی و آبی که در دسترس گیاه قرار دارد، می گردد. در نهایت نیز این علف های هرز، فضای مزرعه ما را اشغال نموده و نتیجتاً موجب کاهش محصول نهایی می‌گردند.
  • شیوع و گسترش بیماری‌ های بذر زا:
    بیماريی های بذرزا از مهمترین عوامل خسارت ‌زا برای محصول گیاهان گندم و جو می‌ باشد. بذر آلوده به این عوامل موجب شیوع بیماری ‌ها در مزرعه، ایجاد خسارت کمی و کیفی روی محصول، افزایش هزینه های جاری در کاشت و داشت و نگهداری و… می ‌گردند.
  • کچلی مزرعه و نبود رویش یکنواخت:
    بین بذرهای بوجاری نشده، دانه‌های شکسته و لاغر آلوده بسیاری وجود دارند. این گونه بذرها به دلیل نفوذ عوامل بیماری زای مختلف از محل شکستگیی ها و اشکالات جنینی و فقدان مواد غذایی، اغلب سبز نشده و در نهایت باعث کچلی مزرعه می گردد و زمینه را برای رشد و نمو علف‌ های هرز بیشتر فراهم می‌ کند.
  • افزایش هزینه‌ های تولید و کاهش محصول:
    استفاده مکرر از بذرهای بوجاری نشده به دلیل گسترش علف‌ های هرز و توسعه انواع بیماريی های گیاهی، همه ساله هزینه‌ های اضافی را برای سمپاشی بر علیه علف‌ های هرز و بیماری ‌ها را به دنبال خواهد داشت که در نتیجه از کمیت و کیفیت محصول نهایی کاسته می شود. با استفاده از بذور بوجاری شده و رعایت تناوب کشت، مشکلات فوق به طور جدی برطرف خواهند شد.

انواع روش ‌های بوجاری

  • بوجاری دستی
  • بوجاری با دستگاه
  • بوجاری متداول

بوجاری دستی

ابتدا غربالی را که منافذ و سوراخ های آن مناسب بوجاری بذر محصول ما می باشد (به صورتی که دانه‌ های سالم از آن عبور نکند) انتخاب می کنیم، سپس محصول بذر مورد نظر را یک‌ مرتبه با آن غربال می ‌کنیم. در این مرحله دانه ‌های شکسته و تخم علف‌ های هرز ریزدانه از غربال عبور می کنند و دانه‌ های سالم همراه با بذر علف‌ های هرز بزرگ ‌تر و هم‌ اندازه با دانه باقی می ‌ماند.

سپس یک غربال دیگر را انتخاب می کنیم که قطر سوراخ‌ های آن بزرگ‌ تر از دانه باشد. در این مرحله محصول بذری را از این غربال عبور داده و بذر علف ‌های هرز بزرگ‌ تر از بذر مورد نظر و کاه و کلش در غربال مانده و فقط دانه‌ های بذرهای و تخم علف‌ های هرزی را که با دانه‌ های بذر هم ‌اندازه است را از غربال عبور می دهیم؛ در ادامه بذر را با پارو باد می دهیم تا دانه ‌های پوك و سبک و تخم علف‌ های هرز باقی مانده از آن جدا شوند.

بوجاری با دستگاه

  • الف) بوجاری سیار یا بوجاری پشت تراکتوری:
    این دستگاه با استفاده از نیروی محرکه دریافت شده از شفت تراکتور کار می‌ کند و کلیه مراحل بوجاری بذرها و ضدعفونی آنها را به راحتی انجام می ‌دهد.
  • ب) بوجاری ثابت یا بوجاری در کارخانه بوجار:
    دستگاه بوجاری ثابت با برق سه فاز راه اندازی می ‌شود. بعد از ورود نیروی برق به دینام شفتی در بخش جلویی که دارای یک فلکه دو تسمه ‌ای می‎باشد، بر روی شافت دینام به همراه خار مربوط متصل که نیروی چرخشی را به واسطه ی دو عدد تسمه به بخش بالایی انتقال و فن دستگاه را به حرکت در می ‌آورد. در بخش فن بر روی شفت اصلی یک فلکه آلومینیومی استقرار دارد که پره‌ های فن را به حرکت در می آورد و باعث ایجاد مکش معکوس از کانال گندم کش به سمت سرند می ‌شود. نیروی حرکت فن توسط یک فلکه دیگر از جنس چدن به شفت اصلی سرند انتقال می ‌یابد.

دستگاه بوجاری چیست؟

نیروی حرکت نیز به وسیله یک دنده آهنی به شافت حرکتی تریول و از آنجا به زنجیر و فلکه انتقال و سبب حرکت تریول پایین و از طرف دیگر نیروی دریافتی از چرخ دنده پشتی توسط تسمه‌ ای به یک فلکه منتقل می گردد که این فلکه بر روی یک عدد محور شافت عصائی قرار دارد که سبب به گردش درآمدن موازنه‌ های قسمت فن بالایی و گردش شافت حرکتی داخل سرند گردیده و باعث حرکت برس ‌ها و پاکی سطح زیرین الک‌ ها می‌ شود.

در روي شافت حرکتی استوانه تر‌یول یک دنده آهنی وجود دارد که در اثر گردش استوانه تر‌یول نیرو را به گیربکس زیرین منتقل می‌ کند. در قسمت پایین گیربکس نیز دو عدد چرخ دنده وجود دارد که یکی از جنس آهن و جنس دیگری چدنی می ‌باشد.

قسمت آهنی فن نیرو و شافت حرکتی استوانه و گیربکس را به حرکت در می ‌آورد که این عمل باعث حرکت مخلوط‌ کن بزرگ می‌ شود و بخش دیگر نیرو را از گیربکس می گیرد و به هیلس کوچک منتقل می ‌نماید. در سر شافت حرکتی استوانه یک جفت کوپلینگ نر و ماده وجود دارد که در یک سر آن فلکه‌ ای قرار دارد که نیرو را از شفت حرکتی تریول پایین می گیرد و توسط یک تسمه به قسمت ترازو منتقل و از آنجا توسط تسمه به شفت حرکتی استوانه مرتبط می‌ شود.

بوجاری‌ های متداول (مقدماتی)

معمول ترین ماشین بوجاری مقدماتی، ماشین پوست‌ کن است. این ماشین برای جدا کردن انواع پوسته و کلش‌ های یک محموله بذری به کار می ‌رود. اگر چه در بازار انواع مختلفی از پوستکن‌ ها وجود دارند، ولی معمولاً تمام آنها شامل یک صفحه (یا الک) دوار یا سرزان هستند که بذرهای ریز به راحتی از آن گذر می‌ کنند.

عمل جداسازی معمولاً با جریان هوا تلفیق می ‌گردد. جریان هوا، کلش، ساقه و دیگر مواد خارجی سبک را به خارج هدایت می کند. در بعضی از پوستکن‌ ها فقط یک کانال جریان هوا تعبیه شده است که بذرها در آن سقوط می ‌کنند و بدون اینکه بذرها از نظر اندازه جدا شوند، مواد خارجی سبک آنها جدا می‌ شوند.

هر چند پوست ‌کنی مهمترین کار عملیات بوجاری مقدماتی است، اما ممکن است عملیات دیگری نیز براي بالا بردن راندمان بوجاری مورد نیاز باشد، مثلا یولاف، جو و بذر بسیاري از گرامینه‌ ها داراي پوست ریشک و زوائد دیگری می باشند که آنها را به یکدیگر می چسبانند و عمل بوجاری را با اشکال روبرو می سازد.

معضل بالا به خصوص در بذور به اصطلاح پوست ‌دار (کلش ‌دار) گرامینه ‌های دشت‌ های پهناور مشاهده می شود. بذر این گونه‌ های گیاهی اغلب با عملیاتی نظیر کوبیدن، ساییدن و یا خراش به طور مقدماتی بوجاری می ‌گردند. ماشین ‌های بسیاری برای انجام بوجاری مقدماتی وجود دارند، اما احتمالاً دستگاه پوست‌ کن Debearder بیشتر از همه مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

این ماشین مجهز به یک بخش کوبنده می باشد که پوست، ریشک‌ ها و یا کرک ‌های بذر را می گیرد و حتی خوشه ‌های بذر گرامینه ‌های پوست ‌دار را جوری خرد می نماید که به نظر می ‌آید بذور اصلاً پوستی نداشته اند و به این ترتیب راندمان بوجاری آنها را به مقدار بسیار بالایی افزایش می‌ دهد.

ماشین دیگری که  Huller-scarifier نامیده می ‌شود، با عمل سایش یا خراش غلاف یا پوست بذرهایی مثل شبدر پای پرنده، شلغم و غیره را نیز جدا می ‌نماید. این ماشین همچنین درصد بذرهای سخت موجود در بذرهای گیاهانی مثل شبدر شیرین، شبدر، پای پرنده و یونجه را که پوست آنها نسبت به آب غیرقابل نفوذ است را کاهش می‌دهد. این دستگاه عمل خراش دادن به بذر را به خوبی انجام می ‌دهد، ولی باید با دقت تنظیم گردد تا بذرها زخمی نشوند.

انواع دستگاه بوجاری

پنج بخش دستگاه بوجاری:

۱- شاسی دستگاه که وزن کلی بخش ها بر این قسمت قرار گرفته است.

۲- مخزن که اولین بخش دستگاه را شامل می شود.

۳- محفظه باد که میزان باد با توجه به وزن غلات و ناخالصی ها تعیین می گردد.

۴- واحد غربالگری که شامل بازهای لنگ و دو واحد تمیز کننده است که خلاف یکدیگر لرزش دارند.

۵- استوانه های حفره دار که مانند الک ها یی به منظور یکسان سازی حبوبات و غلات از نظر شکل و اندازه هستند.

۶- الکترو موتور که معمولا در دستگاه بوجار سه الکترو موتور استفاده می شود که یکی از آنها برای راه اندازی باد و حرکت غربال ها و یکی برای راه اندازی غلطک مخزن و ورودی بذرها و یکی دیگر برای حرکت استوانه های حفره دار و برس های تمیز کننده کار می کنند.

دستگاه بوجاری توسط فشار هوا و حرکات مکانیکی گرد و غبار موجود در حبوبات را بر طرف می کند و به مراحل بعدی از جمله پولیش کاری و وزن کردن و بسته بندی انتقال می دهد.

سخن آخر

یکی از پرکاربردترین لوازم صنعتی که برای غربال دانه های مختلف جهت درجه بندی دانه ها در صنایع گوناگون از آن استفاده ی زیادی می گردد، دستگاه بوجاری می باشد. با استفاده از فن و سرند ضایعات سبک و مواد خارجی سنگین را از بین محصول جدا سازی کرده و محصولی خالص و بدون مواد خارجی ارائه می دهد.

ذکر این مطلب نیز حائز اهمیت است که در صورت عدم استفاده از عمل بوجاری برای بذور، آنها دچار مشکلاتی همچون گسترش علف ‌های هرز مزارع، شیوع و گسترش بیماری‌ های بذر زا، کچلی مزرعه و نبود رویش یکنواخت و افزایش هزینه‌ های تولید و کاهش محصول می شوند که ممکن است در نهایت باعث وارد کردن خسارت جبران ناپذیری به محصولات شود.

 

سوالات متداول

1. بوجاری چیست؟

به عمل جداسازی انواع غلات شامل برنج، جو، گندم از پوسته و ساقه آن بوجاری می گویند.

2. اساس کار دستگاه بوجاری بر چیست؟

• پراکنده سازی با فن باد بر اساس وزن
• الک کردن بر اساس ابعاد دانه

3. عوارض ناشی از کشت بذرهای بوجاری نشده چیست؟

• گسترش علف های هرز
• شیوع و گسترش بیماری‌ های بذر زا
• عدم رشد یکنواخت محصول در مزرعه
• کاهش محصول
• افزایش هزینه‌ های تولید

4. روش های متداول بوجاری کدامند؟

• بوجاری با دست
• بوجاری با دستگاه

5. پرکاربردترین لوازم صنعتی برای غربال دانه های مختلف جهت درجه بندی دانه ها کدام است؟

دستگاه بوجاری